Otizmli çocuğun konuşma ve iletişim becerilerini geliştirebilmek için neler yapabilirim?

Çocuğunuz konuşabiliyorsa ve okulöncesi kavramları (renkler, şekiller, nesne isimleri vs.) biliyorsa ;

Sohbet başlatma ve  devam ettirme çalışması : Çocuğunuzla karşılıklı oturun ve sohbet edin. İlk aşamada çocuğa aşağıdaki konuşmaları öğretiyoruz ardından farklı sorularla yönlendiriyoruz. Çocuğunuz sorularınıza cevap veremeyebilir bu durumda onu komutlarla yönlendiriyoruz.

Örneğin;

Ebeveyn: Merhaba Ahmet

Çocuk :    Merhaba (Eğer çocuğunuz merhaba demezse, şu komutu verin “ söyle, Merhaba de”

Ebeveyn: Nasılsın?

Çocuk:     İyiyim, sen nasılsın? (Eğer çocuğunuz bu cevabı vermezse ya da sizin söylediğinizi tekrarlarsa şu komutu verin “iyiyim, sen nasılsın de”

Ebeveyn: Bugün neler yaptın, anlat

Çocuk: Sabah kalktım, elimi yüzümü yıkadım, kahvaltı ettim, üstümü giydim, okula gittim vs.

Tanımlama becerilerini geliştirmek için : 
Eylem Tanımlama Çalışması :

Çocuğunuza basit eylemlerin olduğu resimli kartlar hazırlayın ya da dergilerden kesin. Örneğin top oynayan bir çocuk, elini yıkayan bir çocuk, su içen, yemek yiyen , koşan vs.

Ardından bu kartlardan birini masanın üzerine koyarak çocuğun bakmasını sağlayın ve sorun “Bu çocuk ne yapıyor ? söyle  (Çocuğunuz cevap vermezse sözel olarak yardım edin ve şu komutu verin “top oynuyor söyle” ) Her bir eylemi teker teker çalışın. Bir eylemi tanımlamayı öğrenmeden diğerine geçmeyin. Tüm eylemleri öğrendikten sonra karışık olarak tüm eylemleri çalışabilirsiniz.

Olay sıralama Çalışması :

Birbirini takip eden bir olayın anlatıldığı resimli kartlar hazırlayın ya da hazır da alabilirsiniz. Bu kartlar belli bir olayı aşama aşama anlatır. Örneğin bir resimde çocuk elini elmaya uzatıyordur , diğerinde elmayı alıyordur, diğerinde elmayı ısırıyordur. Bu resimleri karışık sırayla çocuğunuzun önüne koyun ve “Sırala” komutunu verin. Çocuk yapamazsa siz anlatarak yapın . Örneğin resimleri doğru sırayla dizerken bir taraftanda “ bak bu çocuk önce elmaya uzanmış, sonra elmayı almış, sonrada yemiiiiiş” gibi…. ilk etapta 3 kartlık olaylarla başlayın ardından çocuk yapabildikçe kart sayısını arttırın

Resimleri detaylı anlatma çalışması :

Çocuğunuza ilk aşamada içinde fazla detayın bulunmadığı bir resim gösterin ve sorun, “Resimde neler var? Anlat” çocuğunuz sorunuza cevap veremezse yönlendirin, sözel yardımda bulunun, bak burada bir ağaç var, araba var, bulut var, şimdi sen söyle, resimde neler var , anlat “ gibi , çocuğunuz bu çalışmayı bağımsız şekilde yapabilir hale geldikçe resimi karmaşıklaştırın, içinde birden fazla eylemin olduğu daha karışık resimler gösterin ve tüm detayları anlattırın

• Tarif Etme çalışması : Çocuğunuza farklı tipte insanların olduğu resimler gösterin ve sorun “ Resimdeki kişiyi tarif et”  Örneğin, gözlüklü, siyah saçlı, şişman bir erkek resmi gösterdiyseniz , çocuğunuzun bu şekilde tarif etmesi gerekir. İlk etapta komutu anlayamadığı için tarif edemeyebilir. Bu durumda siz onu sözel olarak yönlendirin. Örneğin “ Bu bir erkek, gözlükleri var, saçları siyah, şimdi sen söyle , resimdeki adamı tarif et” deyin
• Duyguları ifade etme : Çocuğunuz üzüldüğü ya da sinirlendiği zaman bunu ifade etmsi için onu yönlendirin, örneğin sinirlendin mi? Söyle, sinirlendim de… gibi

Tabi, bunun için çocuğun çok iyi gözlemlenmesi ve gerçekten hissettiği duygunun doğru anlaşılması gerekir. Böylelikle çocuk zamanla üzüldüğünde ya da sinirlendiğinde olumsuz davranışlarda bulunmak yerine bunu ifade etmeyi öğrenecektir. Aynı şekilde mutlu ya da heyecanlı olduğunda bunu ayırdetmeyi ve ifade etmeyi de öğrenecektir

• Çocuğunuzla konuşurken her seferinde göz teması kurun ve bana bak diye yönlendirin
• Fazla konuşmuyor ya da duygularını ifade edemiyor diye asla onunla konuşmayı bırakmayın, onunla sürekli konuşun sohbet, edin, anlatın…Zaman içinde sizi taklit edecektir
• Evinize gelen ya da çocuğunuzla karşılaşan insanları önceden tembihleyin, onu her gördüklerinde , Merhaba, nasılsın , güle güle gibi kalıpları kullanmalarını isteyin

Konuşamayan Otizmli Çocuğumun İletişim Becerilerini Nasıl Geliştiririm?

• İlk hedefiniz göz kontağını arttırmak olsun. Çocuğunuzla her gözgöze geldiğinizde onu ödüllendirin “ Aferiiiim, çok güzel baktın” deyin
• Oyun oynarken oyununa katılın, ilk etapta sizi istemeyecektir belki, ısrarcı olun, yanında kalın ve oyununa dahil olmaya çalışın
• Onunla konuşmayı asla bırakmayın, sizi anlamıyor nasılsa diye düşünmeyin, gördüğünüz her nesneyi ve eylemi ona anlatın, adını söyleyin, örneğin yolda yürüyorsunuz ve bir araba gördünüz “ aaaaa Ahmet bak araba geçti” gibi…
• Karşıklıklı yere oturup birbirinize top yuvarlayın, bunu ilk etapta yapamayabilir, yönlendirin
• Onunla konuşurken ses tonunuz tek düze olmasın. İnişli çıkışlı bir tonlamayla dikkatini çekerek konuşun
• İstrediği şeyleri parmağıyla göstermesi için onu yönlendirin, örneğin “bu oyuncağı mı istiyorsun, göster, hangisini istiyorsun göster” komutunu verin ve yönlendirin, gerekirse siz parmağınızla gösterme işareti yaparak “böyle yap” diyin ve model olun
• Televizyon izlettirmeyin ya da olabildiğince kısıtlı bir zaman için izlettirin.
• Taklit becerisini geliştirmek için oyunlar oynayın. Aynanın karşısına geçin ve yaptığınız mimikleri taklit etmesini sağlayın. Ya da karşıklıklı oturun ve yaptığınız hareketi (örneğin el çırpma, baş baş yapma ya da ek kaldırma vs. gibi) taklit etmesini isteyin. Bunun için “böyle yap” komutunu verin. Gerekirse fiziksel olarak yardım edin ve ona hareketi yaptırın. Okul öncesi kavramlara ( renkler, şekiller, nesne isimleri, meyve hayvan isimleri vs.) sahip olmayan ve konuşamayan otizzmli çocuğunuza bu kavramları nasıl kazandırabileceğinizin detaylı anlatıldığı video eğitimimizi bu linke tıklayarak inceleyebilirsiniz : http://www.zihinselgelisim.com/course/otizmli-cocuguma-neyi-nasil-ogretebilirim-video-egitimi/

Kaynak : Psk. Özlem Tokgöz Özsoylar